17 dec Leiderschap in transitie: over de leeuw die een olifant moet worden
Het zijn turbulente tijden. De functie en betekenis van manager is sterk in verandering. En dat is echt wel even wennen voor degenen die het betreft. Wie er niet in mee kan of wil, kan maar beter stoppen of iets anders gaan doen. Een uitnodiging voor mijn (gratis) clinic over Ubuntu Management voor westerse leiders!
De afgelopen decennia kenmerkten zich door een stevige middenlaag aan managers die zich bewogen tussen de top van een organisatie en de werkvloer. Effectiviteit, functionaliteit, hiërarchie,controle op kwaliteit, snijden in kosten, afnemende budgetten, ziekteverzuim saneren,e.d.: het zijn zomaar wat kreten die bij dat tijdperk passen. Kwaliteit, service, betrouwbaarheid? Het was allemaal ondergeschikt gemaakt aan economische motieven.
De brullende leeuw is passé
Bij deze eenzijdige kijk op organisaties en hun ambities hoorde vanzelfsprekend een bijpassend type leider, die zich, opgezadeld met deze vervelende opgave, meer en meer als een leeuw ging gedragen: hij werd dominant, competitief en agressief.
Vreemd genoeg wordt de leeuw in de westerse cultuur gezien als majestueus en het toonbeeld van leiderschap. Maar Afrikaanse culturen denken daar heel anders over. Want de leeuw is in feite genadeloos en onbetrouwbaar. Zijn heerschappij in de jungle, is gebaseerd op verdeel en heers strategieën. Op uitputtingsstrategieën en op stiekeme aanvallen. Hij valt daarbij bij voorkeur zwakke diersoorten aan, want hij is ook nog eens liever lui dan moe. Hij geniet van het verscheuren van zijn prooi en laat bij voorkeur anderen het vuile werk opknappen. Hij denkt misschien de leider te zijn, maar zaait slechts dood en verderf in de jungle.
“Die lewe kom nie met ’n handleiding nie. Dit kom met ’n ma!”
Zuid – Afrikaans gezegde
Een wake up call voor leeuwen!
Maar nu dient zich met rasse schreden een nieuw tijdperk aan. Een tijdperk waarin organisaties moeten gaan dealen met het constante gegeven van veranderingen, complexiteit en onvoorspelbaarheid. Waarin organisaties hun bestaansrecht op nieuw moeten uitvinden. Met consumenten die meer en meer kritisch en veeleisend zijn, zich laten horen en gelden. Burgers die meer en meer willen dat een organisatie verantwoording aflegt over geleverde producten en het produceren, over diensten en dienstverlening. En zij willen ook nog dat producten en/of de dienstverlening van toegevoegde waarde is aan het maatschappelijk belang. Vreemde kost voor leeuwen.
Kortom, het archetype van de leeuw als leider past niet meer in de huidige tijd. Tijd voor transformatie, voor het te laat is.
Leren van de olifant als leider
Bij deze tijd past een nieuw archetype leider: De olifant. Een olifanten community wordt geleid door een matriarch. Zij is het oudste en meest wijze wijfje van de community. Onderzoek toont aan dat olifanten communities die geleid worden door een matriarch betere beslissingen nemen, beter in staat zijn de intenties van leeuwen te doorzien en beschikken over betere defensie technieken. Zij leiden hun community met zachte hand (lees: slurf).
“The elephant leads with massive grace and dignity”
Afrikaans gezegde
Een olifanten community functioneert, onder haar leiding, als een hecht team en is er gewoonweg niet erop uit anderen te beschadigen. Alle talenten van de community worden benut met maar één ding in gedachten: Het overleven en voortbestaan van de community. De olifant is zachtaardig, communicatief ingesteld, intelligent, sensitief en gaat daarbij voorzichtig te werk. Of het nu gaat om het opvoeden en beschermen van jongen, het vinden van eten, of het verliezen van dierbaren: een olifanten community weet wat hecht samenleven en werken is.
Deze nieuwe tijd heeft behoefte aan leiders die samenwerking kunnen stimuleren, kunnen luisteren en een prettig werkklimaat voor hun mensen weten te scheppen. MVO, betekenisgeving, KPI’s, de menselijke maat, zelfsturende teams. Het zijn voorbeelden van woorden die passen bij deze tijd, waarin dat tot uiting wordt gebracht.
De olifant is voor het Zuiden al eeuwenlang een symbool voor verbindend leiderschap. Community leiders en leiders van moderne Afrikaanse organisaties bedienen zich van dit archetype. Zou de olifant voor de moderne westerse leider ook een passend archetype zijn?
Geschreven door Leontine van Hooft. Leontine is corporate antropologe en inclusive entrepreneur, gespecialiseerd in opkomende markten. Zij publiceert, spreekt en geeft masterclasses over Ubuntu Management voor westerse organisaties.
